GÖKTÜRK SANATINDA DÎNÎ NİTELİKLİ HEYKELLER VE TASVİRLER

 

Geyik Taşı

 

 

Prof.Dr.Yaşar Çoruhlu.

Orta ve İç Asya'da özellikle bronz çağından itibaren gelişen menhir tarzındaki dikili taşların, bilhassa Proto-Türklerle ilişkisi ileri sürülen Andronovo devrinden itibaren, Türk sanatı ve arkeolojisi ile ilgili olduğu kabul edilebilir. Proto-Türkler bu geleneği muhtemelen Kalkolitik devirde M.Ö. 3000'lerin sonlarına veya bazılarınca daha erkene tarihlenen Afanasyeva kültüründen devralmışlardır. Bu taşlar zaman içinde üzerinde bir kısım ruhlar veya inançlarla ilgili tasvirler ve sembollerin bulunduğu taşlar olarak gelişimini sürdürmüştür. Sonra Proto-Türk dönem içerisinde "geyik taşları" diye anılan heykel biçiminde yapılmış ve çoğu kere üzeri anlaşılmaz şekillerdeki veya hayvan biçimindeki ruhlarla veya av kültleriyle ilgili tasvirlerle dolu olan dikili taşlar olarak ortaya çıkar. Bu taşlar Hun devrinde de yaygın olarak Orta ve İç Asya'da görülebiliyor.

Kaynak

Dikili taş biçimindeki bu taşların paralel örnekleri bozkır kuşağında yoğun bir şekilde söz konusu olduğu gibi, bunların biraz değişik örnekleri Prof. Dr. Veli Sevin başkanlığındaki bir ekibin keşfettiği ve kazdığı Hakkari'deki örneklerle Türkiye'de dahi bulunmuştur. Ordu Mesudiye ve yakın çevresinde Prof.Dr. Mehmet Özsait başkanlığında yapılan yüzey araştırması esnasında bu şekilde kayalardan yontulmuş taşlarla yapılmış mezar taşlarından ibaret Türkmen mezarlıklarına rastladık. 

Bunlardan Anadolu'nun muhtelif yerlerinde de vardır.Dikili taş biçimindeki bu taşların paralel örnekleri bozkır kuşağında yoğun bir şekilde söz konusu olduğu gibi, bunların biraz değişik örnekleri Prof. Dr. Veli Sevin başkanlığındaki bir ekibin -bir vatandaşın ihbarı üzerine- keşfettiği ve kazdığı Hakkâri’deki örneklerle Türkiye’de dahi bulunmuştur. Kazıyı gerçekleştiren ekip tarafından oldukça erken tarihlere ait olduğu söylenen bu heykel biçiminde şekillendirilmiş taşların bize daha geç -meselâ erken orta çağa- tarihlendirilmesi daha uygunmuş gibi gelmektedir. Öte yandan Orta ve İç Asya’da muhtelif amaçlar için kullanılmış şekilsiz kaya parçalarından oluşan taşlar da çok geç dönemlere kadar devam etmiştir. Ordu Mesudiye ve yakın çevresinde Prof. Dr. Mehmet Özsait başkanlığında yapılan bir yüzey araştırması esnasında bu şekilde kayalardan yontulmuş taşlarla yapılmış mezar taşlarından ibaret Türkmen mezarlıklarına rastladık. Bunlardan Anadolu’nun muhtelif yerlerinde de vardır.

Makalenin Tamamı 

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

GÖKTÜRK DÖNEMİ KIYAFETLERİ

Resim
  Türk Beyi ve Hanımı, Pencikent Duvar Resimlerinden Yrd. Doç.Dr. Fikri Salman Göktürk kıyafetleri, hem erkeklerde hem de kadınlarda çoğunlukla uzun kaftanlardan müteşekkil idi. Erkek kaftanları, sol taraf üste gelecek şekilde kapanırken kadın kaftanlannın bunun tersi olarak sağ yan üste gelecek şekilde kapanmakta olduğu görülmüştür. Ancak bu genel bir eğilim gibi görülse de kesin bir kural değildir. Göktürk giysilerinin dışa doğru açılan belirgin yakalarının olması önemli özelliklerden biri olarak kabul edilebilir. Başlanna ise, kendilerine özgü börkler taktıkları ve bunların keçeden ya da kenarları kürkten yapılmış başlıklar olduğu anlaşılmaktadır. Ayaklarına muhtemelen dizlere kadar uzanan deri ve keçe çizmeler giymekteydiler. Dış giyime dair verebileceğimiz bu unsurlardan sonra, iç giyimlerine dair belirleyebildiğimiz herhangi bir giyim türü tespit edilememiştir. Uygur Prensesi, Museum für Asiatische Kunst , Berlin Almanya Yerleşik hayata geçişin hızla ilerlediği ve Uygur...
Read more »

ANTİK MISIR VE TÜRKLER

Resim
  Türk Tarihinin Ana Hatları Kitabından Mısır tarihinin başından başlayan metodik tarihî bir yazı yoktur. Heykellerde, ehramlarda, mabetlerde görülen zafer menkıbeleri, özgeçmişler, kral emirnameleri, idarî muhaberat, şahsî akitler yegâne belgelerdir. Dinî eğilimlerin tesiri altındadır. bütün bu metrûkatın tetkikinden sonra, olan biteni ve hanedan saltanatlarını bir metot dahilinde tespite imkân doğmuştur.   Nil vadisinin delta kısmını ilk işgal edenler, Orta Asya'dan muhtelif yollarla ve birbiri ardı sıra gelmiş olan Türk kabileleridir . Bunlar bütün Türklerin çoğunluğu gibi brakisefal idiler. Bu insanların tipine, Akdeniz havzası tipi diyenler vardır. (A.Moret. Le Nil et la Civilisation Egyptienne, s. 44.)   Bu benzeyiş Adalar denizi havzasının asıl ahalisinin de Türk olmasındandır. Bu tip yanında dolikosefal samî ve hamîler de vardır.   Bunlarla sonradan karışılmıştır. Bu sebeple Mısır'da şimdiye kadar bulunan iskeletlerde ve heykellerde brakisefa...
Read more »

KARYALILAR, KAR'LAR, LELEGLER

Resim
  Karya'lıların Yazısı  Antik Türk Yazısı Adalar denizi medeniyetinin ilk sahipleri, İçeri Asya'dan gelmiş   Türk 'lerdir. Güney Rusya ve Tuna havzalarında çok eski devirlerde yerleşmiş Türkler'in medeniyeti de, milattan 3500 sene evvel Makedonya, Tesalya'ya ve Korent mıntıkasına kadar nüfuz etmişti. Greklerden evvele ait yazı bulundu, Yunanistan içinde,    Torikos ( Thoricos)   Orhomen ( Orchomené) isimli şehir harabeleri meydana çıktı. Akdeniz, insanlığın ilerlemesinde çok etkili olmuştur. Adalar denizi medeniyeti, Ön Asya'nın yerli halkının mesela Sümerlilerin ve bilhassa Etilerin (Hititler) nüfuz ve tesiri altında kalmıştır.  Bütün adalar havzasında en eski medeniyet Girit'te idi. ( Türk Tarihinin Ana Hatları ) *** Antik yazarların eserlerinde Karlar ve Karyalılar adlı bir halktan sık sık bahsedilir. Homeros ve ondan bir kaç asır sonra yaşayan diğer yazarlar, Karlar'ı tanırlar. Herodot ve Strabon'un anlattıkları hikayelerde de...
Read more »