UZ ĞUZ OĞUZ ADININ ETİMOLOJİSİ

 


Prof.Dr. Fuzuli Bayat

Oğuzlar, Bizans kaynaklarında Uz, Arap ve Fars tarih kitaplarında Guz veya Ğuz, Göktürk Yazıtları’nda Oğuz (Tokuz Oğuz), Rus ve Hazar salnamesinde Torki, Tork, Troçin adları ile bilinmektedir. Bu etnonimin boğa (öküz) adı ile alakalı olduğu daha açık görülmektedir. Ancak, öküz kelimesinin boğaya oranla daha eski olduğunu söylemek gerekir. Öküz, bugünkü anlamda olduğu gibi koşuk hayvanı değildi. Ayrıca bayraklarında ak ve kara koç resimleri çizip, kendilerine Akkoyunlular, Karakoyunlular diyen eski Hunlar – Ortaçağ’ın  Oğuzları- hiç şüphesiz, dişi, boynuzsuz hayvanla, erkek, boynuzlu hayvanı karıştırmazdı. Sadece, eski Türkçe’nin kony olan ve Uygur döneminde y sesi ile konuşulan ağızlarda koy, n sesi ile konuşulan ağızlarda ise kon şeklinde mevcut olan bu kelime, hem koç hem de koyun anlamlarında kullanılırdı.

Oğuz etnonomini ok'la bağlantılı sayanların sayısı bir hayli çoktur. (M.Marguart, J. Nemeth vb.) Mevcut literatüre istinaden Oğuz adının etimolojik açıklamalarını aşağıdaki şekilde sınıflandırmak mümkündür :

1. Oğuz, öküz sözünden gelmedir. Bu, halk etimolojisine daha yakın olup halk arasında Oğuz'un boynuzlu tasavvur edilmesiyle de benzeşmektedir. Bu etimolojiyi ileri süren bilim adamları A.Bernştam, D.Sinor ve L.Bazindir.

2. Oğuz, ağuz, ağız sütü anlamında olup, ilk insan demektir. Bu etimolojiyi esasen İ.Berezin ve P.Pelliot savunmuştur.

3. Oğuz, nehir, çay anlamında olan ögüz kelimesinden türemiştir.S.Tolstov'un yaklaşımı böyledir.

4. M.Seyidov'a göre Oğuz, tan yerinin doğmakta olan tanın tanrısı anlamına gelir.

5. L.Ligeti, A. Kononov, L.Gumilyov'a göre Oğuz, ok-boy, kabile ve uz çoğul ekinden oluşup kabileler demektir.

6. Oğuz insani kişi anlamı bildirir. Bunu esas savunan bilgin Marquart'tır.

7. Budberg'e göre Oğuz, ugur kökünden gelip boynuz anlamını içermektedir.

8. 1993'te bu etnonimin değişik bir etimolojisini vermiştik. Bizim varyantta Oğuz ise, Türkçede ruh can anlamını veren öz/ös ve herşeyibilen öge (öge bilen kişi, <ög akıl<ö düşünmek fiilinden) sözlerinden oluşmuş semantik dallanmalar geçirerek kahin, hükümdar,antroponim, etnonim gibi anlamlara vesile olmuştur.

Oğuz adı, Türk dünya modelinin antropogonik kavranma şekli olup makrokozmosun ve mikrokozmosun hemen hemen bütün katmanlarını modellereştirir. Bu bağlamda dilcilerin teklifettikleri her etimolojilerin her biri bu kozmik modelin bir katmanını oluşturur.

Makalenin Tamamı

Kotuz Tamgası

Kaynak


Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

GÖKTÜRK DÖNEMİ KIYAFETLERİ

Resim
  Türk Beyi ve Hanımı, Pencikent Duvar Resimlerinden Yrd. Doç.Dr. Fikri Salman Göktürk kıyafetleri, hem erkeklerde hem de kadınlarda çoğunlukla uzun kaftanlardan müteşekkil idi. Erkek kaftanları, sol taraf üste gelecek şekilde kapanırken kadın kaftanlannın bunun tersi olarak sağ yan üste gelecek şekilde kapanmakta olduğu görülmüştür. Ancak bu genel bir eğilim gibi görülse de kesin bir kural değildir. Göktürk giysilerinin dışa doğru açılan belirgin yakalarının olması önemli özelliklerden biri olarak kabul edilebilir. Başlanna ise, kendilerine özgü börkler taktıkları ve bunların keçeden ya da kenarları kürkten yapılmış başlıklar olduğu anlaşılmaktadır. Ayaklarına muhtemelen dizlere kadar uzanan deri ve keçe çizmeler giymekteydiler. Dış giyime dair verebileceğimiz bu unsurlardan sonra, iç giyimlerine dair belirleyebildiğimiz herhangi bir giyim türü tespit edilememiştir. Uygur Prensesi, Museum für Asiatische Kunst , Berlin Almanya Yerleşik hayata geçişin hızla ilerlediği ve Uygur...
Read more »

ANTİK MISIR VE TÜRKLER

Resim
  Türk Tarihinin Ana Hatları Kitabından Mısır tarihinin başından başlayan metodik tarihî bir yazı yoktur. Heykellerde, ehramlarda, mabetlerde görülen zafer menkıbeleri, özgeçmişler, kral emirnameleri, idarî muhaberat, şahsî akitler yegâne belgelerdir. Dinî eğilimlerin tesiri altındadır. bütün bu metrûkatın tetkikinden sonra, olan biteni ve hanedan saltanatlarını bir metot dahilinde tespite imkân doğmuştur.   Nil vadisinin delta kısmını ilk işgal edenler, Orta Asya'dan muhtelif yollarla ve birbiri ardı sıra gelmiş olan Türk kabileleridir . Bunlar bütün Türklerin çoğunluğu gibi brakisefal idiler. Bu insanların tipine, Akdeniz havzası tipi diyenler vardır. (A.Moret. Le Nil et la Civilisation Egyptienne, s. 44.)   Bu benzeyiş Adalar denizi havzasının asıl ahalisinin de Türk olmasındandır. Bu tip yanında dolikosefal samî ve hamîler de vardır.   Bunlarla sonradan karışılmıştır. Bu sebeple Mısır'da şimdiye kadar bulunan iskeletlerde ve heykellerde brakisefa...
Read more »

AMERİKA'NIN TÜRKLER TARAFINDAN KEŞFİ

Resim
  Prof.Dr. İsmail Doğan’ın “Mayalar ve Türklük” adlı eserinden, Amerika kıtasına Kolomb’dan yaklaşık 500 yıl önce Norveç ve İzlanda’dan bazı gemiler, Atlas Okyanusu yoluyla Massachussets ve daha kuzeyde Groenlan’da çıkmıştır. Bu Vikingler arasında ‘Tirker’ adlı Türk olduğu tahmin edilen bir kişinin bulunması, dikkat çekicidir . Vikinglerin kullandıkları Futhark olarak adlandırılan yazının, Göktürk yazısının bir versiyonu olması mümkündür . Futhark ile özellikle İsveç, Norveç ve Danimarka’da yaklaşık 3500 taş üzerinde yazılar yazılmıştır. Bunlar içerisinde en ilginci ise 1599 tarihli ‘Nagyszombati Haritaları’dır. Dorok Müzesi müdürü Szepessy Geza, 1955 yılında Estergon’lu bir öğretmenden dört harita satın alır. Öğretmenin ifadesine göre bu haritaları 1945 yılının Mart ayında bir Alman vermiştir. Szepessy Geza, “A nagyszombati VINLAND terkep elökerülesenek törtenete. Magyar Törtenelmi Sezeemle I, New York 1970, 92-96.s.” adlı eseri ile bunu neşreder. Bu haritalardan birinin alt ...
Read more »