TÜRKLERDE DEMİRCİLER VE ŞAMANLAR
 |
| Kaynak- TÜBİTAK |
Türklerde Demirci ve Şaman, yaşanılan kültürel evrelere uygun olarak ve coğrafik şartların da etkisiyle toplumsal katmanların en üstünde yer edinmeyi becermiş, hatta kurumlaşmış; bu sayede varolduğu toplumun birçok eyleminde kendisin hissettirebilmiş iki tiptir.
Bütün kültürlerde, etrafında kültlerin oluştuğu mitolojik sembollerden biri de demirdir. Demir, tüm kültürlerde, tanrısal bir kaynağa bağlanmış ve çoğunlukla göksel nitelikli kavramlarla ifade edilmiştir. Demir anlamına gelen Sümerce “Anbar” sözcüğünün, gök ile ateş piktogramlarından oluşması ve sözcüğün hem Sümercede hem de Hititçede “gök metali” ya da “yıldız metal” anlamına gelmesi, Yunanca’da “parlak” anlamına gelen sözcüklerle ilişkisi ; tanrısal kaynakla ilintisini gösteren önemli ibarelerdir.
Eliade’ye göre demir sözcüğünün Sümercedeki şekli ile Orta Asya’daki şeklinin ortak olması, oldukça mümkündür. Hatta ona göre Orta ve Güney Amerika’ya demircilik, büyük olasılıkla Asya’dan gelmiştir.
Demirin Orta Asya’daki keşfi, demiri işleyen kişiye de yeni bir toplumsal mevki kazandırmış ve demirci, bu katmanların en üstünde kendine yer edinmiştir. Nitekim Moğolların demirciye “darhan” unvanını vermesi ve dokuz atası demirci olan kişiyi şaman sayması, şaman büyüklerine de “tarhan” demesi , Moğolların Gizli Tarihi’nde “darhan” sözünün, “memur, usta, demirci” anlamlarıyla kaydedilmesi ve bu sözün Uygurcada da “memur” anlamına gelmesi; yine darhanın, “serbest, vergiden kurtulan” anlamlarının yanında, demircinin karısına da saygı göstermek için söylenmesi, demircinin ne kadar saygıdeğer olduğunu göstermektedir.
Dünyanın en eski topluluklarında anasır-ı erbaa; su, hava, toprak ve ateşten oluşmuştur. Türklerin kozmogonik anlayışlarında ateş ve su bulunmasına rağmen, hava unsuruna rastlanılmaz. Toprak unsurunun da Çin’den geçtiğine inanılır. Bu unsurların yerine, Türklerce kutsal sayılan ağaç ve demir unsurlarını görmekteyiz.
Yorumlar
Yorum Gönder